Yazarlar: Yavuz Selim ŞAHİN, İldeniz KÖPRÜLÜ (Mantarların Biyolojisi)
Mantarlar, hem miselyum hem de meyve gövdeleri aracılığıyla solunum yaparak oksijen (O2) alır, su buharı (H2O) ve karbondioksit (CO2) salar (Şekil 1A) . Aynı zamanda su buharı, mantar yüzeyinden de, özellikle şapka ve sap bölgesinden buharlaşarak salınır. Bu süreçler özellikle meyve gövdelerinde yoğunlaşmış olup, mantarların büyüme ve gelişiminde kritik bir rol oynar. Mantarlar, hif adı verilen, ortalama 4-6 metre çapında silindirik tüplerden oluşan yapılar aracılığıyla besinlerini emerler (Şekil 1B). Bu hifler kompost (substrat) üzerinde ve içinde yayılıp, miselyum olarak adlandırılan yapıyı oluştururlar.
Şekil 1. A: Mantarların Solunum Süreci: Oksijen Alımı ve Karbon Dioksit ile Su Buharı Salınımı. B: Hiflerin Yapısı: Besin Emilimi için Silindirik Tüpler
Miselyum (Şekil 2A), hücre dışına salgıladığı enzimleri sayesinde organik maddeleri parçalayıp daha basit moleküllere dönüştürüp kompost üzerinde ve içinde kolonize (sarım) olabilir. Bu moleküller, hifler üzerinde bulunan taşıyıcı proteinler aracılığıyla emilir ve mantarın hücre içi metabolizmasında kullanılır. Bu esnada miselyum, üreticilerin “sarı su” olarak adlandırdığı metabolik atıkları salgılanabilir (Şekil 2B).
Şekil 2. A: Miselyumun Kompost Üzerindeki Yayılımı / Kolonizasyonu (Sarımı). B: Miselyum Tarafından Salgılanan Metabolik Atıklar: "Sarı Su"
Primordium, mantarın erken gelişim evresinde, hiflerin yoğunlaşarak mantarın meyve gövdesinin (karpofor) ilk oluşum belirtilerini gösterdiği küçük yapı veya tomurcuk evresidir. Bu yapı, uygun çevresel koşullar altında gelişerek bir sonraki evre olan pin evresine geçer. Pin, primordium'un büyümesi sonucu ortaya çıkan ve çıplak gözle görülebilen küçük mantar tomurcuklarıdır (Şekil 3). Bu evrede, mantarın şapka ve sap gibi ana yapıları belirginleşmeye başlar, ancak tam olarak olgunlaşmamıştır. Olgunlaşmaya başlayan mantar meyvelerinde, spor üreten lamel organları belirginleşir (Şekil 4).
Şekil 3. Pin evresi. A: Pleurotus ostreatus. B: Agaricus bisporus.
Şekil 4. Olgunlaşmaya başlayan mantar meyveleri. A: Pleurotus ostreatus. B: Agaricus bisporus.
Comments